Śledź nas na:



Podatki w średniowieczu

W średniowieczu istniało wiele rodzajów podatków. Miały one jednak niewielkie znaczenie, ponieważ dochody władcy pochodziły przeważnie z posiadłości ziemskich, przywilejów monarszych i ceł. Możemy wyróżnić następujące rodzaje średniowiecznych podatków:

Dziesięcina - podatek religijny w judaizmie i chrześcijaństwie. To obowiązkowe, dzisiaj już nie istniejące, świadczenie pieniężne lub rzeczowe w postaci dziesiątej części swojego dochodu na rzecz Kościoła, głównie na rzecz utrzymania duchowieństwa.. W Polsce (podobnie jak w wielu innych krajach chrystianizowanych) początkowo daninę świadczył panujący opodatkowując się ze swoich dochodów, a całej ludność obowiązek ten był narzucany stopniowo nie wcześniej niż od drugiej połowy XII wieku. Dotyczyła właścicieli ziemskich i chłopów i wynosiła teoretycznie 1/10 wielkości plonów rocznych, stąd nazwa, ale w praktyce była często niższa. Była dziesięcina snopowa (pobierana w snopach na polu) i małdratowa (pobierana w ziarnie). Dziesięcinę swobodną płaciło rycerstwo na rzecz dowolnego, wybranego kościoła. W Polsce dziesięcina utrzymała się do XIX wieku.

Pańszczyzna - przymusowa, bezpłatna praca głównie na roli (również w innych usługach) chłopów na rzecz pana w zamian za zezwolenie na użytkowanie przez nich ziemi. Wykształciła się w Europie w okresie feudalnym, po czym powoli zaczęła zamierać w wyniku przechodzenia na czynsz. Mianem czynszu określano stałe świadczenie w pieniądzu lub w naturze składane przez chłopów pańszczyźnianych panu feudalnemu jako właścicielowi zwierzchniemu uprawianej ziemi. Wyróżniamy 2 rodzaje pańszczyzny:
1.Pańszczyzna sprzężajna ( ciągła ) - czyli wykonywana zaprzęgiem wołów rzadziej koni z pługiem, broną, wozem. Była świadczona przez bogatych kmieci ewentualnie zagrodników posiadających sprzężaj. Czasami zamieniano ją na pańszczyznę pieszą ( np. w żniwa ).
2.Piesza - świadczona przez mniej zamożnych gospodarzy : zagrodników, chałupników, polega a na wykonywaniu robót polowych, bez pomocy zwierząt pociągowych, własnymi siłami przy użyciu własnych narzędzi na gospodarstwie pańskim.

Świętopietrze to polska nazwa daniny na rzecz papiestwa (tzw. denar świętego Piotra) funkcjonującej w średniowieczu. Jej genezę wiąże się z decyzją króla Wessexu Ine (VIII w. n.e.), który wstąpiwszy do jednego z rzymskich klasztorów, podjął decyzję o wprowadzeniu w swoim państwie świętopietrza. Podobną daninę wprowadzono także w niektórych innych krajach, np. Szwecji i Danii.
W Polsce, świętopietrze wprowadzono za rządów Mieszka I, co wiąże się z poddaniem przez niego państwa Polan pod opiekę Stolicy Apostolskiej. Świętopietrze jako danina lenna płacone było początkowo przez władców, później (prawdopodobnie od XI w.) obowiązek jego płacenia spadł bezpośrednio na ludność. Przetrwało do reformacji - jego poboru zaniechano po1555.

Podymne- stały podatek pobierany od każdego domu mieszkalnego. Podymne wprowadzone zostało w1629 r. Płacone było przez mieszczan, chłopów i szlachtę. Jej wysokość zależna była od wielkości budynku, jak i miasta. Od 1775r. pobierano podymne od każdego komina na dachu. Zlikwidowane zostało wraz z upadkiem Rzeczypospolitej.

Myto- w średniowieczu, opłata ta pobierana była za przewożone towary w specjalnie do tego celu ustawianych na szlakach handlowych komorach celnych. Na przełomie XIV-XV w. myto oddzielono od cła i wówczas myto przybrało postać opłaty za usługę, przeprawę, przejazd czy przewóz.

Pogłówne- w Polsce przedrozbiorowej podatek pobierany bez względu na stan majątkowy („po głowie"); w 1520 wprowadzono 189 klas podatkowych; pogłówne egzekwowane było w wysokości uzależnionej od pozycji podatnika; od 1624 odrębne pogłówne płacili Żydzi, Tatarzy i Cyganie; mimo licznych wysiłków w XVII w. nie udało się - wskutek opozycji szlachty - ustanowić pogłówne ogólnego, nakładanego na wszystkie stany społeczeństwa; dopiero 1717-1775 pobierano stałe pogłówne.


Uprzywilejowaną grupą, jeśli chodzi o podatki w średniowieczu, byli Żydzi. Często nakładano na nich dodatkowe zobowiązania jak np. w 1226 roku biskup wrocławski Wawrzyniec wprowadził podatek na kupców żydowskich. Przejeżdżający przez Wrocław kupcy żydowscy jadący z Moraw na Kujawy, byli zobowiązani płacić podobne cła jak kupcy chrześcijańscy. Jednakże dodatkowo nałożono na nich obowiązek płacenia pogłównego nawet wówczas, gdy jechali bez towarów. ( pierwszy biskup antysemita)

Ponadto w średniowieczu były płacone cła, czyli opłaty pobierane przez państwo na granicy przy imporcie pewnych towarów.

 



Zobacz także